به احتمال قوی نام نسبت P/E را شنیده‌اید. زمانی که بحث ارزش‌گذاری سهام پیش می‌آید، نسبت قیمت به درآمد از قدیمی‌ترین و پراستفاده‌ترین معیارهاست. با وجودی که این نسبت به سادگی محاسبه می‌شود ولی در واقع تفسیر آن مشکل است و در حالی که می‌تواند در شرایطی خاص، اطلاعاتی مفید به ما برساند، در زمانی دیگر ممکن است کاربرد مفیدی نداشته باشد. در نتیجه، بیشتر سرمایه‌گذاران در بازار سهام از این نسبت به درستی استفاده نمی‌کنند و بیشتر از آن چیزی که لایق آن است به این نسبت ارزش می‌دهند. در این مطلب داریم بیشتر با این نسبت آشنا شده و درباره چگونگی استفاده یا عدم استفاده آن در تحلیل و بررسی سهام، صحبت کنیم. 

P/E خلاصه شده نسبت قیمت سهم (P مخفف Price) به درآمد هرسهم (EPS مخفف Earning Per Share) است. همانطور که از نام آن مشخص است برای محاسبه P/E ، قیمت فعلی سهم را بر درآمد هر سهم (EPS) تقسیم می‌کنید:

درآمد هر سهم (EPS)/قیمت سهم در بازار= P/ E

اغلب محاسبه نسبت P/E براساس سود محقق شده‌ای است که در آخرین گزارش سالیانه ذکر می‌شود. گاهی مقدار EPS موجود در فرمول P/E را EPS تقریبی و پیش‌بینی شده سال آینده در نظر گرفته می‌شود که به “پیش‌بینی درآمد هرسهم سال مالی” آینده نیز مشهور است. همچنین ممکن است برخی براساس EPS دو فصل گذشته (۶ ماه گذشته)، EPS آینده را تخمین می‌زنند و P/E را با این مقدار محاسبه می‌نمایند.
اختلاف چندانی بین این متغیرها وجود ندارد. اما مهم است بدانید که در محاسبه با روش اول، شما از اطلاعات تاریخی واقعی سهم استفاده می‌کنید، در صورتی‌که در پیش‌بینی EPS ماه‌های آینده براساس EPS ماه‌های قبل، الزاما تخمین‌ها دقیق و کامل نیست.

در شرکت‌هایی که سودده نیستند و EPS منفی دارند، وضعیتی چالش‌برانگیز برای محاسبه P/E به وجود می‌آید و نظرات مختلفی برای محاسبه P/E در این موارد وجود دارد. برخی بر این باورند که باید P/E را منفی حساب کرد، برخی اعتقاد دارند باید P/E صفر به سهم داده شود

، در حالی که بسیاری از افراد دیگر، اینطور محاسبه می‌کنند که P/E اصلا برای این سهم وجود ندارد.

متوسط P/E کل بازار بورس نیز قابل محاسبه است که در کشورهایی مانند آمریکا بین ۱۵-۲۵ در نوسان است ولی این مقدار در بورس ایران بسیار کمتر و معمولا بین ۱۰-۴ است. نوسانات موجود در P/ E بطور قابل ملاحظه‌ای به وضعیت اقتصادی نظیر تورم بستگی دارد. از طرفی نسبت P/E بین صنایع و حتی شرکت‌ها می‌تواند اختلاف زیادی داشته باشد.

‌

استفاده از نسبت P/E

برخی از سرمایه‌گذاران اعتقاد دارند، عدد P/E سهم به ما می‌گوید که با خرید سهم، چندسال طول می‌کشد تا سرمایه ما به اصطلاح برگردد؛ در حالی که این محاسبه، نوعی نگاه خیلی ساده و ابتدایی به نسبت P/E است.سودآوری شرکت ها و تغییرات آن همواره مورد توجه سهامدارن قرار می گیرد. علاوه بر آن اخبار و اتفاقاتی که ممکن است سودآوری شرکت ها را تحت تاثیر قرار دهد زیر ذره بین سهامداران قرار دارند.

✅ رشد سود سهام

با وجودی که EPS موجود در نسبت P/E براساس درآمد ناشی از ۴ فصل گذشته سهم محاسبه می‌شود، نسبت P/E چیزی بیشتر از یک معیار برای عملکرد گذشته شرکت است و به نوعی انتظارات سرمایه‌گذاران برای رشد یک شرکت را نیز نشان می‌دهد.
به یاد داشته باشید، قیمت سهام منعکس‌کننده طرز فکر سرمایه‌گذاران نسبت به ارزش این سهم است و رشد آینده سهم نیز در قیمت سهام لحاظ شده است. در نتیجه، یک راه بهتر برای تفسیر نسبت P/E این است که این نسبت را یک بازتاب از خوش‌بینی نسبت به آینده و سودآوری شرکت بدانیم.
اگر یک شرکت نسبت P/E بالاتر از بازار یا متوسط صنعت داشته باشد، به این معنی است که بازار انتظار بزرگی از این شرکت در طی ماه‌ها و سال‌های آینده دارد. یک شرکت با P/E بالا در نهایت مجبور خواهد شد تا سودآوری خود را به‌طرز چشم‌گیری افزایش دهد یا اینکه نیاز است تا قیمت سهم شرکت کاهش یابد.

✅ گران یا ارزان
استناد به نسبت P/E در مقایسه با در نظر گرفتن ارزش بازاری سهام به تنهایی، معیار اندازه‌گیری بهتری برای ارزش سهام محسوب می‌شود (در نظرگرفتن قیمت و EPS با هم (P/E) بهتر می‌توانند ارزش سهام را نشان دهند تا توجه صرف به قیمت سهم). برای مثال اگر همه متغیرها را ثابت در نظر بگیریم، یک سهم ۱۰۰۰ تومانی با P/E برابر با ۲۵، گران‌تر از سهمی با قیمت ۴۰۰ تومان و P/E برابر ۸ است. البته توجه داشته باشید که محدودیت‌هایی در این نوع از تحلیل وجود دارد و شما نمی‌توانید نسبت P/E دو شرکت مختلف را با هم مقایسه کنید تا بدانید کدامیک ارزش بیشتری دارد.

تشخیص بالا یا پایین بودن نسبت P/E بدون اینکه این دو فاکتور در نظر گرفته شود، مشکل است:

۱ – نرخ رشد سود شرکت
سرعت رشد شرکت در گذشته چقدر بوده است و آیا انتظار می‌رود در آینده این سرعت رشد، افزایش یابد یا حداقل ادامه پیدا کند؟ وقتی یک شرکت در گذشته نرخ رشد ۵ درصدی داشته و هنوز یک P/E بسیار بالا دارد، مشخص می‌شود که چیزی در این میان درست نیست. اگر نرخ رشد پیش‌بینی شده، نسبت P/E را توجیه نکند، بنابراین ممکن است سهام بیش از ارزش خود قیمت‌گذاری شده باشد. در این شرایط، تمام کاری که می‌توانید انجام دهید این است که نسبت P/E را براساس EPS برنامه‌ریزی شده (پیش‌بینی شده) محاسبه کنید.

P/E  چیست و چه کاربردی دارد؟
۲ – صنعت
مقایسه شرکت‌ها تنها در صورتی مفید است که هردو شرکت در یک صنعت باشند. برای مثال، مقایسه P/E شرکتی که در صنعت پتروشیمی ایران فعال است با شرکتی که در گروه خودروسازان قرار دارد اشتباه است. چون چشم انداز، پایداری رشد و سود در صنعت، سریع یا کندبودن تغییرات و سایر موارد در صنایع با هم متفاوت است. بنابراین لازم است شرکت‌های با رشد زیاد را با سایر شرکت‌ها در همان صنعت یا با متوسط صنعت مقایسه کرد.

‌

مشکلات و دام‌های P/E
تا اینجا یادگرفتیم که در شرایط درست، نسبت P/E می‌تواند به ما کمک کند تا تشخیص دهیم قیمت سهام بیش از ارزش واقعی است یا کمتر از آن. اما نسبت P/E دام‌ها و مشکلات خود را دارد و بررسی آن تنها در شرایط خاصی معتبر است. برخی فاکتورهایی که می‌تواند باعث شود نسبت P/E، سودمندی خود را از دست بدهد شامل این موارد است:

حسابداری
محاسبه درآمد یک بخش از حسابداری است که شامل موارد غیرنقدی نیز می‌شود. علاوه بر این، مشخص کردن درآمد براساس قوانین حسابداری انجام می‌شود که در طول زمان ممکن است این قوانین تغییر یابد یا در هر کشور متفاوت باشد. به این ترتیب، محاسبه سود (EPS) بسته به چگونگی دفترداری و حسابداری می‌تواند به صورت‌های متفاوت ارائه شود. در نتیجه مقایسه‌ سودها (EPS ها) با یک دیگر گاهی به مقایسه سیب و پرتقال شبیه است.

در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالایی را تجربه می‌کند طبعاً کالاها و هزینه‌های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه‌های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت‌ها کم‌ در نظر گرفته می‌شود. بنابراین در زمان‌های تورمی P/E ها عموما” پایین‌تر می‌آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می‌بیند. مانند تمامی نسبت‌ها، بررسی P/E در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است. البته تورم این بررسی را دشوار می‌کند زیرا اطلاعات گذشته در زمان حال سودمندی کمتری دارد.

تفسیرهای مختلف
نسبت P/E پایین در یک شرکت الزاما به این معنی نیست که قیمت سهام آن کمتر از ارزش واقعی قرار دارد. بلکه ممکن است این معنی را داشته باشد که بازار، شرکت را در حال رفتن به سمت مشکلاتی در آینده می‌بیند. قیمت سهام شرکت‌ها به دلیل خاصی پایین می‌آید. دلیل افت P/E می‌تواند اعلام شرکت مبنی بر برآورده نشدن سود موردانتظار باشد.

تنها به اتکای P/E سهام نخرید
یکی از اشتباهات رایجی که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای مرتکب می‌شوند خرید سهام صرفا” به دلیل P/E بالا یا پایین آن است. توجه کنید که ارزش‌یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص‌های ساده‌ای مانند P/E ساده‌انگارانه و نادرست است. با وجودی‌ که P/E بالا ممکن است به معنی این باشد که قیمت سهام بیشتر از ارزش آن است، هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا” به سرعت پایین بیاید. از سمت دیگر، توجه کنید که حتی اگر قیمت یک سهم زیر ارزش خود باشد ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید.
تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده‌تر از دانستن چند نسبت ساده است. به‌ خاطر داشته باشیم نسبت P/E هر چند قطعه‌ای از پازل ارزش‌گذاری سهام است اما تمام آن نیست.

منبع