بورس چیست؟
برای شناخت بورس و آشنایی بیشتر با آن بهتر است از ”بازار“ و تعریف آن شروع کنیم. در یک تعریف ساده، می توان گفت که، بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می گیرد و ساده تر این است که بگوییم هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است. این شرایط می تواند مکان خاصی باشد یا شبکه ای ارتباطی مثل اینترنت. در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی های واقعی و دارایی های مالی، مورد معامله قرار می گیرند.

دارایی های واقعی همان دارایی های فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کاال مانند ماشین، لوازم خانگی و .... اما دارایی های مالی دارایی های کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت. 

بورس بازاری است که در آن دارایی های مختلف مورد معامله قرار می گیرد. از این رو، انواع بورس ها را می توان به سه دسته ی کلی بورس کاال، بورس ارز و بورس اوراق بهادار طبقه بندی کرد.
1 -بورس کاالا : بازاری که در آن خرید و فروش کالایی معین صورت می گیرد و به طور منظم و دائم فعال است بورس کالا نام دارد. در بورس کالا معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار میگیرد. هر بورس کالا را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار میگیرد نامگذاری می کنند. مثلا بورس نفت و بورس گندم.
2 -بورس ارز: در بورس ارز، همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پول های خارجی انجام می گیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشمگیری دارد.
3 -بورس اوراق بهادار: در بورس اوراق بهادار دارایی های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و... مورد معامله قرار می گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل میشود ”بورس اوراق بهادار“ می گویند ولی ما در این نوشته برای اختصار آن را بورس یا بورس اوراق بهادار میگوییم.

بورس اوراق بهادار چه می کند؟
کار اصلی بورس اوراق بهادار این است که زمینه ای فراهم میآورد تا دو گروه از مردم، به طور قانونی، در یک فعالیت اقتصادی شریک و علاوه بر تأمین نیازهای یکدیگر، از منفعت و سود این فعالیت بهره مند شوند. این دو گروه سرمایه گذاران و سرمایه پذیران می باشند. اصولا در یک تقسیم بندی ساده، افراد جامعه را میتوان به دو گروه تقسیم کرد؛

یک گروه کسانی که پول، سرمایه و یا پس انداز دارند اما نمی توانند با آن کار کنند و گروه دوم کسانی که توانایی انجام فعالیتهای اقتصادی دارند اما سرمایه و پول کافی ندارند. این دو گروه علاوه بر این که یکدیگر را نمی شناسند و تعداد آنها نیز کم نیست دارای ویژگی های مختلفی هستند. به عنوان مثال، همه سرمایه گذاران به یک اندازه پس انداز ندارند. برخی دارای مبالغ اندک و برخی صاحب مبالغ کلان می باشند.

سلیقه این افراد هم برای سرمایه گذاری متفاوت است، مثلا عده ای تمایل به سود کم در کوتاه مدت دارند و عده ای به دنبال سود بیشتر ولی در درازمدت اند و ده ها ویژگی دیگر. سرمایه پذیران نیز از ویژگی های مختلف برخوردارند، برای مثال، هر گروه در زمینه خاصی فعالیت می کنند با توجه به نوع فعالیت شان سودهای متفاوتی پرداخت می کنند، در اداره مراکز تولیدی خود سلیقه متفاوت دارند و... حال با این همه ویژگی های متفاوت چگونه می توان بین این دو گروه رابطه برقرار کرد تا همه آن ها ضمن قبول شرایط یکدیگر حاضر به شراکت شوند؟

یکی از کارهای اساسی بورس همین است که با ایجاد یک فضای مناسب و قانونمند زمینه ای فراهم آورد تا از طریق آن برآوردن تمامی خواسته های قانونی طرفین با حفظ حقوق آنها میسر شود. بورس یک مشکل یار بزرگ دیگر را نیز حل کرده است، به طوری که می توان ادعا کرد حل این مشکل باعث گسترش سرمایه گذاری و در نتیجه توسعه یافتگی و پیشرفت سریع تر کشورهای جهان شده است. آن مشکل این است که اگر افراد مختلفی که با سرمایه های متفاوت وارد بورس شده و در فعالیت های اقتصادی بزرگ شریک می شوند، بخواهند در هر زمان که تصمیم بگیرند، سهم و سرمایه خود را به قیمت مناسب بفروشند، باید چه کار کنند؟

به عنوان مثال اگر فردی ۳۱۱ سهم از ۳۲۳ میلیون سهم یک کارخانه سیمان را دارا باشد و تصمیم بگیرد آن را همین امروز بفروشد چگونه می تواند قیمت سهام خود را مشخص کند؟

چطور میتواند قیمت کارخانه را محاسبه نماید تا براساس آن قیمت سهم خود را مشخص کند؟

چه قدر زمان، چه تعداد افراد و چقدر هزینه برای این کار الزم است؟ و...

بورس این مشکل را حل کرده و سازوکاری را طراحی کرده است که هر فرد با هر میزان سهم، در هر روز تصمیم به فروش سهامش بگیرد بتواند از قیمت سهام خود آگاه شود و یا حتی اگر تصمیم به فروش نداشته باشد قیمت روز سهام خود را بداند.